بررسی آموزش فناوری اطلاعات و الکترونیک و کاربرد آن در 205 صفحه ورد قابل ویرایش  

کلیات

تاریخ نشانگر تغییر و تحول بسیار در عصرهای مختلف می‌باشد. با هر نسل ابزارها، سنت‌ها و عقاید جدید رشد می‌کنند و این موضوع در آغاز قرن بیستم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. نظام‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی در حال تحول می‌باشند. ابزارهای جدید موجب پدید آمدن روشهای نوین و نیز چالش در اندیشه انسانی شده و با این چالش تفکرات جدید متولد می‌شوند و در نتیجه نظام‌هایی متنوع و سازگار با نیازهای اجتماعی جدید خلق می‌شوند. زمانی که ایده مرتبط ساختن کامپیوتر به وسیله تلفن در سال 1965 به وسیله دو نفر از محققان به نام‌های لری رابرتز (Lary Roberts) و توماس مریل (Thomas Merril) مطرح گردید و توانستند دو کامپیوتر یکی در کالیفرنیا و دیگری در ماساچوست را به هم وصل نمایند هیچ کس تصور نمی‌کرد که این فناوری بتواند چنین تحولی در جوامع بشری ایجاد کند. در سال 1972، رابرتز اولین حافظه E-mail را نوشت. در سال 1980 ساخت کامپیوترهای شخصی با سرت و حافظه بیشتر توسعه یافت و در دهة 1990 با طراحی شبکه جهانی وب  (world wideweb) و گسترش ناگهانی اینترنت تحولی عظم در فناوری اطلاعات به وجود آمد که این فناوری بر روی دانش، آموزش، یادگیری، ارتباطات و دهها مقوله دیگر تأثیر بسزایی گذشت و این موضوع آنچنان سریع رخ داد که بسیاری از دست‌اندرکاران، سیاستگذاران و رهبران آموزش عالی را حتی در کشورهای پیشرفته غافلگیر نمود. به طوریکه پیش بینی می‌شود پس از پایان دهة اول 21 کمتر فعالیت آموزشی و پژوهشی بدون استفاده از اینترنت و ارتباطات کامپیوتری صورت پذیرد. (chronicle of Higher Education, 2001)

مراکز آموزش عالی اغاز مسیر استفاده از اشکال مختلف فناوری اطلاعات برای بهبود آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی را طراحی می‌کنند و این ابزار به عنوان منبع قوی وارد آموزش عالی شده است. (Szatmary, 2000)

در عصر حاضر شکاف شمال و جنوب ناشی از شکاف علمی و فناوری میان این دو گروه از کشورهاست. پر کردن این فاصله محتاج رویکردی نوین و متفاوت به آموزش در سطوح مختلف و برنامه ریزی صحیح و بلندمدت با استفاده از فناوریهای نوین می‌پردازد.

مفهوم آموزش در تمام طول زندگی یکی از کلیدهای ورود به هزاره جدید است. این مفهوم به دلیل پاسخگویی به مسئله تغییر و تحول جهان و نیز به دلیل مزیت‌های انعطاف پذیری و تنوع و قابل دسترس بودن، خود مفهومی ضروری است. به علاوه این مفهوم از تمایز سنتی آن میان آموزش اولیه مدرسه‌ای و آموزش پیوسته پا را فراتر می‌گذارد. (ادگارفورد، 1972) بنابراین آموزش مداوم و مادام العمر می‌تواند از نخستین راهبردهایی باشد که مورد توجه تصمیم سازان آموزش به ویژه فنی و حرفه‌ای و عالی قرار گیرد. قابلیت انعطاف دانشگاه‌ها و متعاقب آن دانش آموختگان و آمادگی برای فراگیری و همگامی با فناوریهای نوین باید سرلوحه برنامه‌ریزان آموزشی آینده باشد. چه بسا دانشگاه‌هایی که آموزش پایه‌ای خوبی را ارائه دهند. اما اگر این آموزش در قالبی خشک و منجمد ارائه شود، نمی‌تواند آموزش صحیح و اصولی در قرن حاضر محسوب شود. و این اصل صرفا شامل حاصل اساتید و دانشجویان نخواهد شد بلکه دانش آموختگان نیز باید بتوانند قابلیت انعطاف را در خود فراهم آورند تا بتوانند در عرصه رقابت‌های حرفه‌ای و عملی باقی بمانند.

امروزه هیچ کس نمی‌تواند منکر اهمیت آموزش و مهارت‌ آموزی شود و پس از جنگ جهانی دوم تقریبا اکثریت نظام‌های آموزشی به این اهمیت پی برده‌اند. وانگهی امروزه ما در سیاره‌ای زندگی می‌کنیم که ساکنان آن ارتباط گسترده‌ای با یکدیگر دارند و تداوم پیشرفت فناوری موجب ایجاد تحولات نوینی در این مناسبات خواهد شد و به عصری گام نهاده‌ایم که دانش و مدیریت دانش نقش عمده‌ای در زندگی هر یک از ما ایفا می‌کند.

اغلب فعالیت های اقتصادی مبتنی بر دانش است و کارهای دستی اغلب برای کارگران بسیار ماهر در نظر گرفته می‌شوند، توده دانش با سرعتی بیشتر از گذشته، نو می‌شود و افکار تازه، خیلی زودتر تازگی خود را از دست می‌دهند.

در سدة بیستم، نظام‌های جدید آموزشی به طور گسترده متأثر از شیوه‌ تولید صنعتی بودند. اما در آستانه هزارة سوم باید آموزش را به گونه‌ای تعریف کرد که بتواند امکانات محدودیت ناپذیری را برای فراگیری در سراسر زندگی ایجاد کند. از این رو نظام‌های آموزشی در این سده با چالشهای نوینی مواجه بوده و چنانچه نتوانند انعطاف لازم را در خود ایجاد کنند، دیگر قادر به ادامة حیات نخواهند بود.در جامعه مبتنی بر دانش، کار دستی بدون مهارت در نهایت از میان خواهد رفت و این در حالی است که استفاده از کار دستی ارزان قیمت در گذشته‌ای نه چندان دور یکی از عوامل موفقیت (CSF) محسوب می‌شده است.

در آینده نزدیک، مهارت در کار دستی یکی از عوامل توسعه به شمار خواهد رفت و دستیابی به مهارت‌های روز آمد جز در سایة آموزشی مداوم میسر نخواهد شد. در سدة بیست و یکم، آموزشی مورد قبول یک جامعه پویاست که در آن دستیابی به اطلاعات،‌امتیازی برای افراد خاص محسوب نمی‌شود و ارتباطات تمامی سده‌های اجتماعی را درهم خواهد شکست، بنابراین وظیفه آموزش ایجاب می‌کند که موقعیت‌های پایان ناپذیر فراگیری را به همگان در همه جا عرضه کند و آموزش از راه دور که با شیوه‌های جدید آمیخته شده می‌تواند از مهمترین راهکارهای پاسخگویی این عصر باشد.

در دنیای کنونی فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی را در پیشرفت کشورها از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایفا می‌کند. در دنیائی که ارتباط و اطلاع رسانی در اولویت اول بسیاری از کشورهای نیمه صنعتی قرار دارد، بی‌توجهی نسبت به این پیشرفت‌ها خصوصاً در سطح آموزش عالی باعث می‌شود که جامعه به نوعی عقب ماندگی و برخورد انفعالی در برابر هجوم اطلاعات از سوی جامعه جهانی گرفتار شود. دانشگاه‌ها باید با استفاده بهینه از امکانات فناوری جدید و با توجه به ابعاد مثبت و منفی آن، زمینه را برای تغییر و تحول بنیادی در حرکت نظام آموزشی کشور از حالت سنتی به سوی آموزش نوین آغاز نماید. مهمترین دلایل برای توجه مراکز دانشگاهی به فناوری اطلاعات و ارتباطات به شرح ذیل است:

-         از آنجائیکه مراکز دانشگاهی محل جمع آوری و تجزیه و تحلیل آخرین اطلاعات علمی هستند، تجهیز دانشگاه‌ها به هر فناوری، که در انتقال اطلاعات و اطلاع رسانی نقش مهمی را ایفا می‌کند، ضروری به نظر می‌رسد.

-         مراکز دانشگاهی محل تحقیق و تتبع برای نیل به حقایق و واقعیات بوده و لازمه دستیابی به این حقائق، داشتن اطلاعات جامع پیرامون موضوع اصلی است. این امر با ایجاد ارتباط تنگاتنگ با مراکز علمی و متخصصان در سطوح مختلف در سراسر جهان حاصل می‌گردد.

فعالیت‌های انجام شده در زمینه آموزشهای مجازی در کشور

امکانات رایانه‌ای و شبکه‌های قوی مخابراتی، چهار گوشه جهان را به هم دوخته‌اند. دنیا کوچکتر از آن شده که در گذشته‌ها تصور می‌شد. راه اندازی مرکز آموزشهای مجازی و فراگیری از راه دور ایران، در سایه چنین تحولاتی در جهان دیجیتال اتفاق می‌افتد. البته کمی دیرتر از چند کشور. تا چندی دیگر علاقمندان به شرکت در کلاسهای دانشگاه و ادامه تحصیل در نظام دیجیتالی آموزش عالی کشورمان می‌توانند بدون آن که در کلاس واقعی و سر ساعت درس شرکت کنند و یک لحظه هم از آموزش غافل نمانند.

در کشور ما هنوز هیچ سازمان یا مرکزی مختص آموزشهای مجازی نداریم این در حالی است که در مراکز مختلف علمی، آموزشی حرکتهایی در حال انجام است که در این راستا به فعالیت‌های چند دانشگاه در کشور می‌پردازیم. از نیمه دوم سال 80 به بعد، به طور کلی رویکرد به این مقوله جدی‌تر شده و فعالیت‌های عملیاتی در زمینه آموزش اینترنتی و بهره‌گیری از پهنای باند اینترنت برای ایجاد دوره‌های آموزشی در گوشه و کنار کشور آغاز شده است. در این زمینه جمعی از اساتید و کارشناسان دانشگاه صنعتی شریف (مرکز محاسبات دانشگاه شریف)، گروهی در دانشگاه کامپیوتر دانشگاه امیرکبیر و اخیراً تنی چند در دانشگاه اصفهان، دانشگاه مشهد، گامهایی برداشته‌اند.  در ضمن مرکز فن آوری اطلاعات دانشگاه شریف ATCI نیز مطالعات اولیه در مورد طرح جامع دانشگاه الکترونیکی شروع کرده است.

طرح جامع آموزش الکترونیکی

طی پنج سال آینده طرح جامع دانشگاه الکترونیکی که آغازگر آن دانشگاه پیام نور است اجرا خواهد شد. اجرای طرح دانشگاه الکترونیکی (دانشستان) این کار ملی بوده و مختص دانشگاه پیام نور نیست، از آنجایی که این طرح در بسیار از زمینه‌ها بی سابقه است بنابراین هزینه پیشنهادی از سوی متخصصین امر توسعه زیر ساخت ها و نرم افزارهای مربوطه متفاوت است. در سطح کشور نیاز به سرمایه‌گذاری بیش از 10 میلیارد تومان نیاز داشته باشد. سالی 2 میلیارد تومان این کار ملی بوده و نیاز به حمایت‌های دانشگاه‌ها و سازمان‌ها و ارگان‌ها می‌باشد.

فاز اول این طرح که شامل مطالعات اولیه است، انجام شده و فاز دوم آن قرارداد با مرکز اطلاعات پیشرفته شریف ATCI تنظیم شده و این مرکز در حال فراهم ساختن زیرساخت‌های مربوطه است. 

دانشگاه مجازی شریف

یکی از لینک‌هایی که در سایت دانشگاه شریف دیده می‌شود sharifviual university که هدف آن ارائه سرویس‌های آموزشی روی شبکه اینترنت است. برای این منظور دانشگاه یک پایگاه آموزشی روی شبکه آماده می‌کند و استادهای رشته‌های مختلف جزوه‌ها، تمرین‌ها، سرفصل‌ درسها را در قالب خاص روی شبکه می‌گذارند و دانشجویان مطابق معمول برای یک ترم ثبت نام می‌کنند. اشکالات خود را از طریق پست الکترونیکی و گفتگوی دو طرفه حل می‌کنند. می‌توانند از ویدئوهای آموزشی استفاده کنند و به این ترتیب بدون حضور در کلاس در ساعات فراغت خود، درسها را مرور کنند. دانشجویان می‌توانند از کارهای معمولی مشاوره با استاد راهنما و حذف اضافه هم استفاده کنند. امتحان این دانشگاه به سه طریق انجام می‌شود یا در هر استان یک مرکز تعیین می‌شود و همه دانشجویان یک استان در مرکز مربوطه امتحان می‌دهند یا این که همه دانشجویان در دانشگاه مرکز امتحان می‌دهند و یا این که امتحان به صورت آن لاین برگزار می‌شود.

آموزش الکترونیکی در دانشگاه تهران

در حال حاضر بر روی سایت آموزش مجازی دانشگاه تهران 11 درس وجود دارد که شامل ریاضی 1و 2 ، فیزیک 1 و 2 ، مبانی کامپیوتر، شبیه سازی کامپیوتر، شبکه‌های کامپیوتری کاربردهای آن، تکنولوژی اطلاعات، مدار واسط، مدار منطقی، به جز 11 درس برخی دوره‌های عمومی که به نظر می‌رسد برای دانشجویان مفید می‌باشد از قبیل جمعیت و کنترل و راهکارهای موفقیت در تحصیل در سایت گذاشته شده است.

دانشگاه مجازی امیرکبیر

در دانشگاه امیرکبیر از اوایل تابستان 81 برنامه‌ای برای بستر سازی ایجاد مرکز آموزشهای مجازی و فراگیری از راه دور تهیه و تدوین شده و در حال حاضر تهیه نرم افزار و مقدمات آن فراهم شده است.